Vĩ tuyến, kinh tuyến là những khái niệm cơ bản khi bàn về địa lý. Vậy kinh tuyến, vĩ tuyến là gì? Kinh tuyến vĩ tuyến có đặc điểm gì? Làm sao để xác định vị trí dựa vào kinh tuyến và vĩ tuyến? Nếu bạn đang quan tâm tới vấn đề này, hãy theo dõi nội dung bài viết sau đây để biết thêm chi tiết.
Vĩ tuyến là gì?
Vĩ tuyến được định nghĩa là các vòng tròn tưởng tượng nối các điểm có cùng vĩ độ trên trái đất. Quan sát trên quả địa cầu sẽ thấy vòng tròn này sẽ có hướng từ đông sang tây, vị trí trên vĩ tuyến được xác định bằng vĩ độ. Các vĩ tuyến trên trái đất có đường kính khác nhau, vĩ tuyến có đường kính lớn nhất chính là đường xích đạo. Các vĩ tuyến còn lại đối xứng nhau qua đường xích đạo.
Vĩ tuyến là gì? Đường kính của các vĩ tuyến càng nằm gần đường xích đạo thì càng lớn, ngược lại những vĩ tuyến càng về phía hai cực của trái đất thì kích thước càng nhỏ.
Theo nghiên cứu, có 5 vĩ tuyến chính trên Trái Đất được đặt tên. Trong đó có đường xích đạo là vĩ tuyến nằm ở chính giữa chia Trái Đất thành hai bán cầu bắc và nam. Bốn vĩ tuyến còn lại được xác định dựa vào mối liên hệ giữa góc nghiêng của Trái Đất so với mặt phẳng quỹ đạo quanh Mặt Trời.
Các đường vĩ tuyến trên Trái Đất
5 vĩ tuyến đó bao gồm:
- Vòng bắc cực (vị trí 66° 33′ 38″ vĩ bắc)
- Hạ chí tuyến (vị trí 23° 26′ 22″ vĩ bắc)
- Xích đạo (vị trí 0° vĩ bắc)
- Đông chí tuyến (vị trí tại 23° 26′ 22″ vĩ nam)
- Vòng nam cực (vị trí tại 66° 33′ 38″ vĩ nam)
Vai trò của vĩ tuyến là gì? Trong lịch sử các cung trên vĩ tuyến còn được sử dụng để làm biên giới đánh dấu sự phân chia giữa các quốc gia và vùng lãnh thổ.
Trên Trái Đất hiện tại có tất cả 181 đường vĩ tuyến như vậy mỗi bán cầu cầu sẽ có 90 vĩ tuyến đối xứng nhau qua vĩ tuyến 0 độ.
Kinh tuyến là gì?
Kinh tuyến là là thuật ngữ dùng để gọi các nửa đường tròn trên bề mặt Trái Đất. Kinh tuyến là đường nối liền 2 địa cực, độ dài khoảng 20.000km, chỉ hướng bắc nam và cắt thẳng góc với đường xích đạo. Hiện nay trên Trái Đất có 360 đường kinh tuyến.
Mặt phẳng được tạo bởi kinh tuyến 0 độ (chạy qua đài quan sát thiên văn tại Greenwich thủ đô London đất nước Anh) và kinh tuyến 180 độ chia Trái Đất làm 2 bán cầu, được gọi là bán cầu đông và bán cầu tây.
Các đường kinh tuyến có độ dài bằng nhau và cách đều nhau. Điểm đặc biệt của đường kinh tuyến là chúng luôn vuông góc với vĩ tuyến. Đồng thời các đường kinh tuyến đều có chung điểm đầu và điểm cuối tại hai cực. Đường kinh tuyến được con người sử dụng để chia múi giờ giữa các khu vực và quốc gia với gốc tọa độ tại đài thiên văn tại Greenwich nước Anh.
Các loại kinh tuyến khác nhau gồm:
- Kinh tuyến gốc hay kinh tuyến 0 độ là đường kinh tuyến đi qua đài thiên văn tại Greenwich.
- Kinh tuyến từ là tập hợp các kinh tuyến nối liền hai cực từ.
- Kinh tuyến địa lý bao gồm các kinh tuyến nối liền các địa cực.
- Kinh tuyến họa đồ là tên gọi của các đường kinh tuyến được vẽ trên bản đồ phẳng.
Các đường kinh tuyến trên Trái Đất
Phân biệt kinh tuyến và vĩ tuyến
Khái niệm kinh tuyến và vĩ tuyến thường đi liền với nhau nên không khỏi gây nhầm lẫn cho nhiều người. Sự nhầm lẫn kinh tuyến và vĩ tuyến có thể dẫn đến việc xác định sai vị trí trên bản đồ ảnh hưởng tới nhiều vấn đề liên quan. Do vậy nhận dạng đúng kinh tuyến vĩ tuyến là gì chính là điều vô cùng quan trọng và cần thiết.
Nhiều người bị nhầm lẫn giữa hai khái niệm kinh tuyến và vĩ tuyến nên gặp không ít khó khăn trong việc xác định vị trí trên bản đồ. Để có thể phân biệt hai khái niệm này một cách đơn giản, bạn có thể dựa vào các yếu tố dưới đây:
- Khi nhìn trên quả địa cầu hoặc bản đồ phẳng, kinh tuyến là các đường nằm dọc, vĩ tuyến là các vòng tròn nằm ngang.
- Có 360 kinh tuyến, trong khi vĩ tuyến chỉ có 181 đường.
- Kinh tuyến là các đường thẳng nối điểm cực bắc và điểm cực nam, vĩ tuyến là các đường tròn.
- Các kinh tuyến đều gặp nhau tại hai cực, tuy nhiên vĩ tuyến là các đường tròn song song không cắt nhau.
>>Xem thêm: Đường kinh tuyến là gì? Tìm hiểu đường kinh tuyến và đường vĩ tuyến
Xác định vị trí dựa vào kinh tuyến, vĩ tuyến
Kinh tuyến và vĩ tuyến là hai yếu tố cơ bản giúp người ta có thể xác định được vị trí của một sự vật trên bản đồ. Hiện nay cách xác định vị trí này còn được ứng dụng vào trong lĩnh vực hàng không và các lĩnh vực công nghệ hiện đại.
Cách xác định vị trí dựa trên kinh tuyến và vĩ tuyến tương đối đơn giản. Để xác định chính xác, đầu tiên bạn cần phải xác định được điểm cực bắc, điểm cực nam, đường xích đạo và đường kinh tuyến gốc. Các yếu tố này là mấu chốt để việc xác định vị trí trở nên đơn giản và chính xác hơn.
Cách xác định vị trí một điểm dựa vào kinh tuyến và vĩ tuyến
Xích đạo là vĩ tuyến ở vị trí 0 độ. Mỗi hướng về phía bắc và nam, cứ cách 90 độ song song với xích đạo là một đường vĩ tuyến. Vĩ tuyến hướng lên cực bắc thì gọi là vĩ tuyến bắc; vĩ tuyến xuôi về cực nam thì gọi là vĩ tuyến nam.
Cùng với đó, kinh tuyến gốc là kinh tuyến 0 độ chạy qua đài thiên văn Greenwich thủ đô London. Từ kinh tuyến gốc hướng về hai phía đông và tây, cứ cách 180 độ là một đường kinh tuyến. Các kinh tuyến hướng về phái đông thì gọi là kinh tuyến đông; những kinh tuyến hướng về phía tây thì gọi là kinh tuyến tây.
Như vậy một điểm được xác định chính xác vị trí khi điểm đó được thể hiện đầy đủ cả vĩ tuyến và kinh tuyến. Ví dụ một điểm nằm ở vị trí 90 độ vĩ bắc 118 độ kinh đông. Khi đó bạn chỉ cần chiếu theo các đường kinh tuyến và vĩ tuyến cho trước để xác định đúng vị trí.
Vừa rồi là những thông tin liên quan tới khái niệm kinh tuyến, vĩ tuyến là gì. Qua bài viết chúng tôi đã chia sẻ tới bạn khái niệm, đặc điểm và các xác định vị trí dựa vào đường kinh tuyến và vĩ tuyến. Hy vọng nội dung bài viết sẽ góp phần giúp bạn có thêm nhiều thông tin hữu ích.
